Tìm giải pháp đưa ngành lúa gạo phát triển bền vững

Ảnh minh họa

Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) vừa tổ chức cuộc họp trực tuyến tại Hà Nội, nhằm đánh giá tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Tại cuộc họp, đại diện các bộ, ngành, Hiệp hội... đã đưa ra nhiều đề xuất giải pháp tích cực, không chỉ nhằm ổn định giá cả trước biến động thị trường toàn cầu mà còn hướng tới nâng tầm giá trị xuất khẩu, đưa ngành lúa gạo Việt Nam phát triển bền vững trong sắp tới.

Cần kiểm tra dự trữ để đảm bảo bình ổn

Thông tin về tình hình xuất khẩu gạo những tháng đầu năm, ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ NN&MT cho biết, 2 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 1,15 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 613 triệu USD, tăng 5,9% về lượng nhưng giảm 13,6% về giá trị do giá gạo toàn cầu điều chỉnh.

Hiện giá gạo Việt Nam ở mức 395-400 USD/tấn, thấp hơn 50 USD/tấn so với Thái Lan, phản ánh sức ép cạnh tranh từ nguồn cung dư thừa. Nhu cầu từ các thị trường lớn như Philippines và Indonesia cũng giảm do đã dự trữ đủ trong năm 2024. Dù vậy, ông Phong lạc quan cho rằng, nhu cầu từ Trung Quốc, EU, Nhật Bản và các thị trường tiềm năng vẫn là điểm sáng đối với hoạt động xuất khẩu gạo thời gian qua.

Báo cáo tại cuộc họp, ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, đến cuối tháng 2 đầu tháng 3 giá gạo giảm mạnh, gạo trắng thơm xuất khẩu đi Philippines đang bán với giá 450 USD/tấn, giảm mạnh so với đầu năm 2025 khoảng 100 USD/tấn, giảm 170 USD/tấn so với giá bình quân của năm 2024.

Giá gạo xuất khẩu giảm mạnh dẫn tới giá mua lúa của nông dân rất thấp. Hiện các nhà cung ứng đang bán gạo ra với giá từ 10.800-11.000 đồng/kg, dẫn đến giá lúa tươi trên đồng giảm mạnh. Ví như, ngày 3/3, đối với lúa OM18, DT8 chỉ còn 6.200-6.300 đồng/kg, với lúa thường là 5.100-5.300 đồng/kg. So với giá bình quân của năm 2024 đã giảm từ 2.200-2.700 đồng/kg, tương đương 30%, khiến thu nhập của nông dân giảm mạnh. Nếu đà giảm tiếp tục diễn ra sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất vụ Hè Thu.

Trước thực tế nay, VFA kiến nghị Bộ Công Thương kích hoạt giá sàn gạo xuất khẩu theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP (NĐ 107), mức đề nghị là 500 USD/tấn (FOB). Tăng cường hơn nữa kiểm tra các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, đặc biệt là các doanh nghiệp chỉ làm thương mại đơn thuần và không tham gia xuất khẩu trong năm 2024, nhằm hạn chế cạnh tranh giảm giá. Đồng thời kiến nghị Ngân hàng Nhà nước cung cấp gói tín dụng lãi suất thấp, kéo dài thời gian vay để doanh nghiệp trữ gạo, chủ động giá bán thay vì bán thô ồ ạt.

Mặt khác, VFA cũng đề nghị chính phủ xem xét việc nhập khẩu lúa từ Campuchia, vì chỉ trong 2 tháng qua đã có hơn 1 triệu tấn lúa đưa về Việt Nam, như vậy sẽ ảnh hưởng đến giá lúa gạo trong nước.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân đánh giá cao kết quả xuất khẩu gạo năm 2024 và cho đây là một kỳ tích của ngành gạo, tuy nhiên, ngay trong năm 2024 xu thế và xu hướng thị trường bắt đầu có sự điều chỉnh và đầu năm 2025 thị trường đã chững lại. Bên cạnh duy trì những thị trường truyền thống, xuất khẩu gạo vẫn đang tìm kiếm thị trường mới và gắn với điều chỉnh cơ cấu chủng loại, chất lượng sản phẩm.

Ông Tân cho biết, các nội dung liên quan đến các kiến nghị của các tỉnh, các hiệp hội, các doanh nghiệp, bộ sẽ tiếp thu ghi nhận trong đó có liên quan rất lớn đến việc cần phải sửa đổi NĐ 107 cũng như Nghị định 01 sửa đổi một số điều của NĐ 107.

Liên quan kiến nghị kích hoạt giá sàn gạo xuất khẩu, ông Tân cho biết, bộ đang nghiên cứu nhưng điều cần thiết bây giờ là kiểm tra dự trữ để đảm bảo bình ổn thị trường đã được quy định trong NĐ 107 mà các doanh nghiệp đang rất quan tâm.

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Đào Minh Tú cho rằng: "theo quy luật thị trường lúc giá lên giá xuống là bình thường, vì cung cầu quyết định đến giá, nhưng vấn đề đặt ra là tại sao chất lượng gạo Việt Nam rất tốt mà giá lại giảm mạnh, trong khi các nước xuất khẩu khác giảm không nhiều như Việt Nam? Phải chăng có sự ép giá từ bên mua và có hay không doanh nghiệp vì lợi ích cho cá nhân mà làm phương hại đến lợi ích chung của ngành lúa gạo và lợi ích của quốc gia. Vấn đề này cần tìm hiểu cho thấu đáo”.

Về phía ngành Ngân hàng, Phó Thống đốc Thường trực Đào Minh Tú cho biết, ngành nông nghiệp nói chung, ngành nông nghiệp khu vực ĐBSCL nói riêng luôn nhận được sự quan tâm rất lớn từ ngành Ngân hàng. Hiện nay, tổng dư nợ cho vay lúa, gạo của riêng ĐBSCL là 120.000 tỷ đồng, chiếm hơn 50% tổng dư nợ cả nước là 210.000 tỷ đồng. Tỷ lệ này phù hợp với khu vực, vì đây là vựa lúa của cả nước. Hiện nay có 11 ngân hàng tham gia cho vay tín dụng ở ĐBSCL, đặc biệt là chương trình cho vay thực hiện đề án 1 triệu hecta vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp.

Để ngành lúa gạo phát triển bền vững

Phát biểu kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng: "biến động giá là điều tất yếu nhưng Việt Nam có đủ năng lực ứng phó. Chúng ta không chỉ dừng ở việc ổn định giá mà còn phải nâng cao giá trị, xây dựng thương hiệu gạo bền vững để vươn xa toàn cầu".

Nhằm đối phó với những khó khăn hiện tại và duy trì phát triển bền vững sản xuất lúa gạo trong tương lai, trước mắt, cần cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng sản phẩm, trong đó tiếp tục chuyển đổi mạnh hơn nữa sang các sản phẩm lúa gạo chất lượng cao. Bộ sẽ tiếp tục triển khai Đề án 1triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, nghiên cứu giống lúa chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh để đối phó với biến đổi khí hậu.

Đồng thời, đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng và logistics, trong đó cải thiện hệ thống kho bãi, bảo quản, xây dựng kho dự trữ hiện đại, đầu tư vào giao thông và logistics để giảm chi phí vận chuyển và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Về dài hạn, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết, cần nghiên cứu, cải thiện cơ cấu sản xuất, tập trung vào các giống lúa có chất lượng giá trị cao và các giống lúa đặc sản. Tiếp tục tham mưu trình Chính phủ phê duyệt và triển khai Đề án “Phát triển hệ thống logistics nhằm nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến năm 2030”.

Tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ NN&MT cũng đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, NHNN cùng phối hợp để có các giải pháp tháo gỡ khó khăn để đưa ngành lúa gạo Việt Nam phát triển bền vững trong sắp tới.

Với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Bộ trưởng đề nghị, cần chủ động tìm kiếm thị trường, nâng cao chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ. Giảm thiểu các khâu trung gian sẽ giúp giảm chi phí, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho nông dân lẫn doanh nghiệp.

“Với những hành động kiên quyết và linh hoạt, tôi tin tưởng thị trường sẽ phục hồi khi các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân được triển khai hiệu quả. Cùng với đó, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp và các địa phương. Khó khăn hiện tại sẽ vượt qua và tiếp tục phát triển ngành lúa gạo một cách bền vững”, ông Duy nhấn mạnh.