Đẩy mạnh đầu tư và khai thác hệ thống cảng biển theo tiêu chí “xanh” và bền vững

Lộ trình xanh hóa và số hóa cảng biển đang đặt ra nhiều thách thức

Tại Hải Phòng nói riêng và Việt Nam nói chung, các cảng biển đang gấp rút trên đường đua chuyển đổi xanh. Bước đầu từ số hoá hoạt động khai thác cảng hay sử dụng các phương tiện bằng năng lượng điện.

Tính đến cuối tháng 11/2024, trên địa bàn TP Hải Phòng có 2 doanh nghiệp khai thác cảng biển đạt tiêu chí cảng xanh theo tiêu chuẩn của Cục Hàng hải Việt Nam là cảng Nam Đình Vũ và Cảng container Quốc tế Tân Cảng Hải Phòng.

Cụ thể, Công ty TNHH Cảng container Quốc tế Tân Cảng Hải Phòng (TC-HICT) chính thức đáp ứng tiêu chí theo tiêu chuẩn của Cục Hàng hải Việt Nam và được công nhận là cảng xanh với số điểm 3,94/5 điểm vào tháng 11/2024. Hiện, nhiều phương tiện thiết bị tại cảng này đã và đang chuyển sang dùng điện như xe nâng, xe buýt nội bộ, xe kéo... Đồng thời, cảng cũng ứng dụng nhiều phần mềm, giải pháp như cảng điện tử ePort, sử dụng phần mềm quản lý, vận hành khai thác cảng (TOPS), hỗ trợ xuất hóa đơn điện tử cho khách hàng.

Đặc biệt, tính đến nay, 100% số phương tiện cẩu giàn, cẩu bãi, tàu lai dắt của TC-HICT sử dụng năng lượng điện. Như vậy, mỗi năm TC-HICT tiết kiệm hơn 3,5 triệu kW giờ điện, tương đương 7,7 tỷ đồng/năm. Hệ thống chiếu sáng chuyển đổi sử dụng đèn Led giúp tiết kiệm 114 nghìn kW điện, tương đương 275 triệu đồng. Hệ thống năng lượng điện mặt trời tại trụ sở nhà làm việc giúp cảng tiết kiệm 136 triệu đồng tiền điện/năm.

Trước đó, cảng Nam Đình Vũ cũng đã đáp ứng các tiêu chí và được công nhận cảng xanh với số điểm 3,86/5 điểm. Theo đó, hiện có tới hơn 90% hệ thống trang thiết bị của cảng Nam Đình Vũ sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh thay vì thiết bị hoạt động bằng dầu diesel.

Theo ông Đoàn Trung Nguyên - Phó Tổng Giám đốc cảng Nam Đình Vũ, ngay khi mới đi vào hoạt động, cảng đầu tư hệ thống trang thiết bị sử dụng năng lượng điện như cẩu bờ, cẩu bãi thay vì các thiết bị hoạt động bằng nhiên liệu hóa thạch. Đồng thời, thay thế, sử dụng bóng đèn LED trên toàn bộ hệ thống cẩu bờ, cẩu bãi... Cảng cũng không ngừng nâng cao năng suất giải phóng tàu, áp dụng các biện pháp giảm tiếng ồn, giảm bụi trong không khí, các yếu tố bức xạ. Bên cạnh đó, đầu tư các hệ thống thu gom và xử lý nước thải, thu gom, tái chế và xử lý rác thải rắn, rác thải độc hại...

Hiện, các cảng biển tại Hải Phòng cũng được các chuyên gia đánh giá cao vì đã dần xây dựng được lộ trình cụ thể, phù hợp với thực tiễn phát triển của từng doanh nghiệp để bắt kịp xu thế chuyển đổi xanh. Trong đó, tập trung thúc đẩy sử dụng công nghệ sạch, carbon thấp, thân thiện với môi trường trong hoạt động kinh doanh khai thác cảng biển. Đồng thời, triệt để thực hành tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng lượng nhằm cải thiện môi trường làm việc.

Song, cho đến nay, quá trình chuyển đổi xanh tại các cảng biển của Hải Phòng nói riêng và cả nước nói chung vẫn còn thiếu sự đồng bộ do thiếu tính kết nối giữa các đơn vị. Chính vì vậy, Hải Phòng vẫn chưa tạo ra được một cuộc “cách mạng” xanh hoá cảng biển trong suốt thời gian qua.

Thống kê của Cục Hàng hải cho thấy, tăng trưởng hàng hóa tại cảng biển Việt Nam mỗi năm đều ở mức hai con số, được đánh giá là một mức tăng trưởng tốt. Nguồn đầu tư về cảng và hàng hải đang đổ dồn vào Việt Nam, tạo cơ hội trở thành trung tâm trung chuyển lớn. Trong xu thế phát triển chung, Việt Nam phải chọn hướng phát triển để bảo đảm xanh, sạch và bền vững phù hợp với xu thế toàn cầu.

Tiến tới triển khai áp dụng bắt buộc tiêu chí cảng xanh trong quy hoạch hệ thống cảng biển tại Việt Nam

Tổ chức Hàng hải quốc tế đã đưa ra mục tiêu cắt giảm lượng phát thải khí nhà kính về mức 0 vào năm 2050 và Việt Nam không là ngoại lệ. Chính vì vậy, chuyển đổi sang mô hình cảng xanh là yêu cầu bắt buộc và là điều kiện tiên quyết để ngành hàng hải nước ta cạnh tranh và hội nhập với thế giới.

Đề án phát triển cảng xanh được chia thành từng giai đoạn, nhưng quan trọng nhất là giai đoạn 2023 - 2025 sẽ điều chỉnh quy định liên quan đến quản lý, đầu tư và xây dựng cảng biển phù hợp với tiêu chí cảng “xanh”. Vì thế, đòi hỏi trong năm 2025 này, việc hoàn thiện các tiêu chí về cảng xanh cần nỗ lực thực hiện. Song song với quá trình đầu tư khai thác hệ thống cảng biển, một yêu cầu đi cùng là DN cảng cần đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi số, áp dụng công nghệ để tăng tính kết nối trong các hoạt động vận tải - một phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế biển.

Trong bối cảnh các tàu biển trọng tải lớn được ra đời ngày càng nhiều, số lượng tàu trọng tải lớn tới cảng biển Việt Nam cũng ngày càng tăng, việc xanh hóa và số hóa đang đặt ra nhiều thách thức trong quá trình đầu tư xây dựng, kinh doanh khai thác cảng biển. Nhất là khi tiêu chí cảng xanh sẽ được áp dụng bắt buộc trong quy hoạch, đầu tư xây dựng và kinh doanh khai thác cảng biển tại Việt Nam từ năm 2030.

Theo Phó cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam Hoàng Hồng Giang, nguồn đầu tư về cảng và hàng hải đang đổ dồn vào Việt Nam, tạo cơ hội để trở thành trung tâm trung chuyển lớn. Việt Nam có nhiều thuận lợi về dư địa đất đai, biển và bờ biển nhưng cần chọn hướng phát triển nào để đảm bảo xanh, sạch.

Đại diện Cục Hàng hải Việt Nam cho rằng xanh không chỉ là trồng thêm cây, mà còn làm sạch nước thải; đồng thời sử dụng quy trình điện tử để tối ưu hóa, sắp xếp container thông minh, tận dụng năng lượng mặt trời và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường…

Cảng xanh là cảng phát triển dựa trên tiêu chí về tăng trưởng kinh tế xanh và các tiêu chí này đã được Cục Hàng hải Việt Nam công bố. Theo đó, để được công nhận là cảng xanh, cảng biển phải đáp ứng tiêu chí như sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời...; sử dụng nhiên liệu LNG, Hydro, Amoniac...

Các cảng sử dụng nguồn điện trên bờ, sử dụng thiết bị, phương tiện trong cảng bằng điện hoặc nhiên liệu sạch không phát thải khí nhà kính. Ngoài ra, các cảng này sử dụng các thiết bị và công nghệ tiết kiệm năng lượng, tự động hoá; tối ưu hóa hệ thống cung cấp điện hoặc các nguồn năng lượng khác; tối ưu hóa các chuỗi vận hành khai thác của cảng…

Theo Cục Hàng hải, khi đã có tiêu chí xanh, đã có các đơn vị đánh giá xanh ra sao, sau này sẽ sử dụng để đưa ra khung giá, tạo nguồn thu cho các cảng xanh.

Với sự tăng trưởng khối lượng hàng hoá và phương tiện qua cảng biển cả về số lượng và quy mô như hiện nay, việc khai thác cảng biển mang lại giá trị kinh tế ngày càng lớn, song tiềm ẩn nhiều tác động đến môi môi trường từ quá trình đầu tư xây dựng, kinh doanh khai thác.

Theo kế hoạch, Cục Hàng hải Việt Nam sẽ đánh giá tổng kết và đề xuất ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, tiến tới triển khai áp dụng bắt buộc tiêu chí cảng xanh trong quy hoạch hệ thống cảng biển tại Việt Nam, trên cơ sở phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam theo hướng bền vững; trong đó, bảo vệ môi trường được xem xét như một bộ phần cấu thành không tách rời. Dự kiến, việc đánh giá và công bố đáp ứng các tiêu chí cảng xanh sẽ được thực hiện 3 năm/lần.

Các chuyên gia và DN trong lĩnh vực cảng cho rằng, chính sự đầu tư xây dựng phát triển hệ thống cảng xanh sẽ mở ra cơ hội hợp tác rất lớn, các cảng có thể đón siêu tàu container, tạo ra khí thế và động lực phát triển mới, năng động hiệu quả cho các cảng. Điều này giúp gia tăng đáng kể doanh thu và lợi nhuận cho các DN khai thác cảng, góp phần củng cố vị thế của cảng trong khu vực, tăng sức cạnh tranh của các DN trong chuỗi dịch vụ logistics của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập toàn cầu./.