Thanh toán không tiền mặt: Bước tiến trong chuyển đổi số quốc gia

Quang cảnh hội thảo "Thanh toán không tiền mặt – Động lực tăng trưởng kinh tế số”

Thanh toán số – Động lực thúc đẩy kinh tế số

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: “Phát triển hạ tầng công nghệ thông tin là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy kinh tế số. Trong đó, thanh toán không dùng tiền mặt đóng vai trò then chốt, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử”.

Sự phát triển của thanh toán số được đánh giá là yếu tố cốt lõi trong việc nâng cao hiệu quả giao dịch, giảm chi phí xã hội, minh bạch hóa dòng tiền và tạo nền tảng cho nhiều mô hình kinh doanh mới.

Theo bà Lê Hoàng Oanh – Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nền kinh tế số đang đóng góp tới 18,7% GDP quốc gia. Việt Nam hiện là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao nhất khu vực, trung bình đạt 16-30%/năm. Tuy nhiên, một thực tế đáng lưu ý là tỷ lệ thanh toán khi nhận hàng (COD) vẫn còn ở mức cao, chiếm tới 77,5% trong thương mại điện tử.

“Để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, cần có sự kết hợp đồng bộ giữa thương mại điện tử và thanh toán số, hướng tới mục tiêu đạt 80% thanh toán không dùng tiền mặt trong thương mại điện tử vào năm 2030”, bà Oanh thông tin.

Bộ Công Thương cũng đang triển khai kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2026–2030, trong đó bao gồm các giải pháp hỗ trợ tiểu thương, nhất là ở các chợ truyền thống, tham gia vào hoạt động kinh doanh số với chi phí thấp và tiện ích cao hơn.

Ngăn chặn rủi ro, xây dựng niềm tin số

Trong quá trình thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, một trong những thách thức lớn nhất là đảm bảo an toàn giao dịch và phòng chống tội phạm công nghệ cao.

Ông Lê Anh Dũng – Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN) cho biết, hệ thống ngân hàng đang triển khai nhiều giải pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn lừa đảo qua kênh số. Trong đó có dự án thu thập dữ liệu tài khoản giả mạo để cảnh báo cho người dùng khi giao dịch. Các ngân hàng và đơn vị trung gian thanh toán sẽ hiển thị cảnh báo nếu tài khoản nhận nằm trong “danh sách đen”, giúp người dùng cân nhắc và tránh rủi ro.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho rằng, việc phối hợp giữa NHNN, Bộ Công an cùng các cơ quan liên quan đã góp phần tạo nên một hệ sinh thái thanh toán số ngày càng hoàn thiện. “Thanh toán không tiền mặt là chìa khóa thúc đẩy thương mại điện tử, dịch vụ công, đồng thời nâng cao hiệu quả điều hành kinh tế và kiểm soát dòng tiền”, ông Dũng nhấn mạnh.

Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng hiện xử lý trung bình 820.000 tỷ đồng/ngày. Cùng với đó, hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử xử lý 26 triệu giao dịch/ngày. 87% người trưởng thành ở Việt Nam đã có tài khoản ngân hàng – một chỉ số tích cực cho quá trình chuyển đổi số tài chính.

Từ ngày 1/7/2024, tất cả khách hàng cá nhân đều phải xác thực căn cước công dân và sinh trắc học khi giao dịch; đến nay, đã có hơn 110,8 triệu hồ sơ cá nhân và hơn 711.000 hồ sơ tổ chức được xác minh. Từ ngày 1/7/2025, quy định này sẽ áp dụng cho cả đại diện pháp lý doanh nghiệp – một bước tiến mạnh trong việc gia tăng bảo mật hệ thống.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Dũng – Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho biết, thành phố đã ban hành kế hoạch thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong tất cả các lĩnh vực: dịch vụ công, y tế, giáo dục, giao thông vận tải và thương mại.

“Thành phố đang đẩy mạnh truyền thông, nâng cao kỹ năng tài chính số và ý thức bảo mật trong cộng đồng. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất vẫn là đảm bảo an toàn giao dịch trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi”, ông Dũng chia sẻ.

Ông cũng kiến nghị cần tăng cường vai trò kiểm soát của các cơ quan chức năng, đồng thời phát triển cơ sở hạ tầng số đồng bộ tại các khu vực còn yếu để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong hành trình số hóa.

Cần chiến lược tổng thể cho thanh toán số

Phát biểu kết thúc hội thảo, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc một lần nữa khẳng định vai trò then chốt của thanh toán không tiền mặt đối với nền kinh tế số: “Chỉ cần vài giây là có thể hoàn tất giao dịch, điều này không chỉ tạo thuận tiện mà còn giúp kiểm soát tốt dòng tiền, hạn chế rủi ro thất thoát và tăng năng suất chung cho toàn xã hội”.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, để phát triển thanh toán không tiền mặt bền vững, cần:

Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp lý, đặc biệt liên quan đến tiền số, thanh toán xuyên biên giới và quản lý dữ liệu. Đẩy mạnh hạ tầng công nghệ nhằm bảo vệ an toàn hệ thống và nâng cao trải nghiệm người dùng. Tăng cường tuyên truyền và giáo dục tài chính số, giúp người dân thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt và tự tin sử dụng thanh toán số. Khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đầu tư vào các mô hình thanh toán mới tiện lợi, bảo mật và phổ cập.

Theo thống kê của NHNN, đến cuối năm 2024, Việt Nam đã có hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân và 154,1 triệu thẻ ngân hàng đang lưu hành. Thanh toán số hiện đã hiện diện ở mọi lĩnh vực từ học phí, viện phí đến mua sắm tiêu dùng và các dịch vụ công thiết yếu.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng lưu ý rằng vẫn còn những lực cản cần được tháo gỡ: thói quen dùng tiền mặt, hạ tầng số chưa đồng đều ở nông thôn và vùng sâu, cùng với đó là nguy cơ rủi ro về an ninh mạng, giả mạo tin nhắn, đánh cắp mã OTP... Ông cũng đặc biệt nhấn mạnh đến "khoảng trống pháp lý" trong việc quản lý các loại hình thanh toán mới, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa và thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển nhanh.

“Muốn chuyển đổi số thành công, chúng ta cần có một chiến lược tổng thể, từ chính sách đến công nghệ và nhân lực. Phải đặt người tiêu dùng vào trung tâm, bảo vệ họ trước các rủi ro khi thanh toán số, từ đó mới có thể tạo nên niềm tin và động lực cho sự phát triển bền vững”, Phó Thủ tướng kết luận.