Xuất khẩu thủy sản Việt Nam tháng 5/2025 có dấu hiệu chững lại

Sau ngày 20/5, các hoạt động giao hàng bắt đầu chững lại

Theo bà Lê Hằng – Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), từ tháng 4/2025, Chính phủ Hoa Kỳ đã công bố kế hoạch áp mức thuế tạm thời 10% đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, trong đó có thủy sản. Động thái này đã tạo ra áp lực không nhỏ, buộc các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp đã đẩy mạnh giao hàng sang Mỹ ngay từ tháng 4 và đầu tháng 5 để tránh rủi ro bị áp thuế cao hơn.

Kết quả là, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ trong tháng 5 vẫn đạt gần 160 triệu USD, tăng 9,7% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, sau ngày 20/5, các hoạt động giao hàng bắt đầu chững lại để đề phòng rủi ro thương mại, nhất là khi thị trường Mỹ vẫn còn nhiều bất ổn về chính sách. Áp lực chi phí, biến động thị trường và sự thiếu chắc chắn về mức thuế cuối cùng khiến các doanh nghiệp xuất khẩu phải thận trọng hơn, kéo tổng kim ngạch xuất khẩu tháng 5 chỉ tăng nhẹ so với cùng kỳ.

Xét về cơ cấu mặt hàng, tôm vẫn là điểm sáng trong bức tranh xuất khẩu thủy sản tháng 5/2025. Kim ngạch xuất khẩu tôm đạt 363 triệu USD, tăng mạnh 12,4% so với cùng kỳ, và chiếm hơn 42% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 5. Tính chung 5 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm đạt hơn 1,66 tỷ USD, tăng 28,3%. Kết quả này phản ánh sự phục hồi rõ nét của thị trường tôm, cùng với nhu cầu ổn định từ các thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản và khối CPTPP.

Ngược lại, xuất khẩu cá tra trong tháng 5 giảm 17,3% so với cùng kỳ, chỉ đạt 138 triệu USD – mức sụt giảm lớn nhất trong các nhóm hàng chủ lực. Nguyên nhân chính là các doanh nghiệp tạm thời điều chỉnh lịch giao hàng sang thị trường Mỹ – vốn là thị trường tiêu thụ cá tra lớn nhất – nhằm tránh mức thuế cao, đồng thời chủ động tái cơ cấu thị trường xuất khẩu. Đại diện Công ty CP Caseamex cho biết, hiện nay doanh nghiệp đang tích cực chuyển hướng sang thị trường EU và châu Á, nơi có yêu cầu kỹ thuật cao nhưng ít rủi ro về thuế quan hơn.

Tương tự, xuất khẩu cá ngừ trong tháng 5 cũng gặp khó khăn khi chỉ đạt 65 triệu USD, giảm 23,2% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chủ yếu đến từ chi phí logistics tăng cao và sự cạnh tranh gay gắt từ các nguồn cung thay thế ở Mỹ Latinh.

Đa dạng hóa thị trường – giải pháp sống còn trước rủi ro thương mại

Trong bối cảnh bất ổn từ chính sách thuế Hoa Kỳ, các doanh nghiệp thủy sản đã chủ động điều chỉnh chiến lược thị trường. Xu hướng đa dạng hóa đang trở thành “lối thoát” được nhiều doanh nghiệp lựa chọn, không chỉ để phân tán rủi ro mà còn để đón đầu những cơ hội xuất khẩu mới.

Xuất khẩu sang các nước CPTPP như Nhật Bản, Canada, Mexico vẫn duy trì đà tăng trưởng tích cực, đạt 224 triệu USD trong tháng 5 (tăng 7,9%) và hơn 1,15 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm (tăng 24,3%). Những thị trường này đòi hỏi chất lượng sản phẩm cao, nhưng đổi lại, rủi ro về thuế quan và chính sách thấp hơn nhiều so với thị trường Mỹ.

Thị trường Trung Quốc và Hong Kong cũng ghi nhận tín hiệu tích cực. Xuất khẩu sang thị trường này đạt gần 185 triệu USD trong tháng 5 và hơn 900 triệu USD trong 5 tháng đầu năm, tăng lần lượt 22,3% và 48,6% so với cùng kỳ. Các doanh nghiệp nhận định rằng, nhu cầu tiêu thụ sản phẩm thủy sản của Trung Quốc vẫn đang tăng cao, đặc biệt là với các sản phẩm phù hợp khẩu vị, giá cả và có chuỗi cung ứng thuận tiện.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp thủy sản đang tích cực mở rộng danh mục sản phẩm chế biến sâu như cá viên, cá tẩm gia vị, cá hộp, collagen từ phụ phẩm. Đây được coi là giải pháp “2 trong 1”: vừa nâng cao giá trị gia tăng, vừa thâm nhập được vào các thị trường ngách có nhu cầu cao về thực phẩm tiện lợi, nhất là tại các đô thị lớn ở châu Á.

Triển vọng xuất khẩu và những khuyến nghị

Từ nay đến tháng 7 – thời điểm Mỹ dự kiến sẽ quyết định mức thuế chính thức áp với một số sản phẩm từ Việt Nam – hoạt động xuất khẩu sang thị trường này được dự báo vẫn sẽ diễn ra một cách thận trọng. Theo bà Lê Hằng, các doanh nghiệp nên tính toán kỹ thời điểm giao hàng để tránh rủi ro bị áp thuế cao, đồng thời không để mất đơn hàng vào tay các đối thủ cạnh tranh.

Về dài hạn, ngành thủy sản cần tranh thủ tối đa cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, UKVFTA để mở rộng thị trường, giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Song song đó, cần tập trung đầu tư nâng cấp hạ tầng chế biến, giảm chi phí logistics và cải thiện năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe.

Bà Hằng cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước. “Chính phủ cần có chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ vùng nuôi nguyên liệu và đầu tư cho ngành chế biến để tăng năng lực cạnh tranh. Chỉ khi đó, ngành thủy sản mới có thể duy trì đà tăng trưởng bền vững và hạn chế rủi ro từ biến động thương mại toàn cầu”, bà Hằng chia sẻ.

Dù tăng trưởng xuất khẩu thủy sản tháng 5/2025 có dấu hiệu chững lại, song bức tranh chung của 5 tháng đầu năm vẫn khá tích cực. Các doanh nghiệp đang nỗ lực thích ứng với thách thức mới, nhất là chính sách thuế của Hoa Kỳ, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh chế biến sâu và cải thiện năng lực cạnh tranh. Những bước đi này không chỉ giúp ngành thủy sản ứng phó tốt hơn với biến động thị trường mà còn tạo đà phát triển bền vững trong tương lai.