Thấy gì từ việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam?

Xu thế toàn cầu hóa của tài sản mã hóa

Tài sản mã hóa (Crypto Asset) được hiểu là một loại tài sản số sử dụng công nghệ mã hóa hoặc công nghệ số có chức năng tương tự để xác thực đối với tài sản trong quá trình tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao. Tài sản mã hoá không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự, tài chính1. Chẳng hạn, các loại tiền điện tử như Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), NFT (Non-Fungible Token) là tài sản mã hóa.

Tài sản mã hóa là một tập hợp con (nhánh) của tài sản số (Digital Assets) -tức tài sản dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử2. Khái niệm tài sản số rất rộng, bao gồm, các loại tiền mã hóa (Cryptocurrency), Token chứng khoán (Security Tokens), Token tiện ích (Utility Tokens), NFT, File kỹ thuật số... và cả các tài sản truyền thống được số hóa (như cổ phiếu, bất động sản trên blockchain).

Thị trường tài sản mã hóa phát triển nhờ sự tổng hòa của nhiều yếu tố về công nghệ, tài chính, kinh tế - xã hội

Trước hết, do sự xuất hiện của công nghệ blockchain trong vai trò một nền tảng đột phá. Đây là yếu tố then chốt với các ưu điểm như: (i) tính phi tập trung, tức không bị kiểm soát bởi một cơ quan nào; (ii) giao dịch có thể diễn ra 24/7 giữa bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu có Internet; (iii) bảo mật và minh bạch, gần như không thể bị thay đổi hoặc gian lận; (iii) không thể bị giả mạo, giúp chống lạm phát.

Thứ hai, do nhu cầu về một hệ thống tài chính mở và toàn cầu hóa, khắc phục được những hạn chế của hệ thống tài chính truyền thống. Tài sản mã hóa có thể thực hiện giao dịch xuyên biên giới nhanh chóng và rẻ, chỉ mất vài phút đến vài giờ với chi phí thấp hơn rất nhiều. Đồng thời, giúp nhiều người có thể tham gia vào hệ thống tài chính toàn cầu thông qua crypto (mã hóa) bằng điện thoại hoặc máy tính kết nối Internet. Người dùng có toàn quyền kiểm soát tài sản của mình mà không cần phải thông qua một bên trung gian nào (tự do tài chính).

Thứ ba, thị trường tài sản mã hóa tạo cơ hội đầu tư và tích lũy giá trị mới với lợi nhuận hấp dẫn (tiềm năng tăng giá vượt trội của các tài sản như Bitcoin, Ethereum); phòng ngừa rủi ro trước lạm phát và bất ổn kinh tế toàn cầu. Tài sản mã hóa trở thành một loại tài sản mới, giúp các nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục, không còn phụ thuộc quá nhiều vào cổ phiếu, trái phiếu hay bất động sản.

Thứ tư, thị trường tài sản mã hóa có sự tham gia của các định chế tài chính lớn, như các công ty, quỹ đầu tư, ngân hàng và tổ chức tài chính. Chẳng hạn, công ty Tesla, MicroStrategy đã mua hàng tỷ USD Bitcoin vào bảng cân đối kế toán; BlackRock, Fidelity đã phát hành Quỹ Giao dịch trao đổi (ETF) Bitcoin, cho phép nhà đầu tư truyền thống tiếp cận dễ dàng mà không cần trực tiếp nắm giữ. Nhiều ngân hàng lớn trên thế giới đang mở rộng cung cấp dịch vụ môi giới, lưu ký và sản phẩm phái sinh liên quan đến tiền mã hóa.

Thứ năm, sự phát triển của các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) và Web3 (Web3.0) không chỉ tác động mà còn đang định hình lại toàn bộ thị trường tài sản mã hóa. Nó làm cho quy mô và tính hữu dụng của thị trường được mở rộng; tăng tính thanh khoản và hiệu quả. DeFi và Web3 hoạt động như những “mảnh ghép” tài chính, có thể kết hợp với nhau một cách linh hoạt, tạo ra các chiến lược tài chính phức tạp, sản phẩm phái sinh và lợi nhuận mới (tự động kiếm lời, tạo hợp đồng), thu hút một lượng lớn vốn và người dùng tinh vi vào thị trường.

Các chuyên gia tài chính dự báo, trong tương lai, sẽ có sự hội tụ giữa các tổ chức tài chính truyền thống (TradFi) và DeFi. Các tổ chức tài chính truyền thống sẽ ngày càng tích hợp các sản phẩm tài sản số (quỹ ETF, dịch vụ lưu ký, cho vay) để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Sergey Nazarov, người sáng lập Chainlink (mạng lưới oracle phi tập trung) nhận định, token hóa sẽ trở thành xu hướng chủ đạo3. Các ngân hàng trung ương sẽ đẩy mạnh phát triển tiền kỹ thuật số của mình (CBDC), nhằm hiện đại hóa hệ thống thanh toán, tăng cường tính hòa nhập tài chính, giảm chi phí giao dịch và mang lại sự ổn định, an toàn cho người dùng. Các thể chế quốc tế (như IMF, WTO, FSB) và các quốc gia trên thế giới sẽ dần xây dựng được các khung pháp lý toàn diện hơn, nhằm quản lý rủi ro mà không kìm hãm sự đổi mới.

Nhiều tín hiệu tích cực

Một là, việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam thể hiện tư duy cởi mở và chủ động của cơ quan quản lý. Điều này cho thấy Nhà nước đã nhìn nhận tài sản mã hóa và công nghệ blockchain không phải là trào lưu nhất thời mà là một xu thế công nghệ và tài chính mới. Thay vì cấm đoán như trước đây, việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa thể hiện tư duy quản lý thích ứng, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Nhà nước và các cơ quan quản lý chuyển từ “phòng thủ” sang chủ động thiết lập “luật chơi”, từ đó kiểm soát, giám sát và bảo vệ các bên tham gia thay vì xu hướng tự phát.

Hai là, giai đoạn triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa sẽ cung cấp dữ liệu thực tế, làm bộc lộ các điểm mạnh, điểm yếu, rủi ro và lỗ hổng. Đây là nền tảng vô cùng quan trọng để hoàn thiện hệ sinh thái pháp lý, xây dựng một bộ luật hoàn chỉnh, phù hợp với bối cảnh và đặc thù của Việt Nam, tránh được những sai lầm do áp dụng cứng nhắc mô hình của nước ngoài. Triển khai thí điểm cũng giúp phân định rõ ràng quyền và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, như tổ chức phát hành tài sản mã hóa, tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa, nhà đầu tư. Quy định rõ trách nhiệm thực hiện và phối hợp của các cơ quan quản lý, như Bộ Tài chính, Ngân hàng nhà nước, Bộ Công an, cũng như các bộ, ngành có liên quan khác.

Ba là, phát triển thị trường tài sản mã hóa cung cấp dịch vụ tài chính cho người không có tài khoản ngân hàng, thúc đẩy hòa nhập tài chính quốc tế; Nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm mạnh chi phí và thời gian cho các giao dịch quốc tế, thúc đẩy thương mại toàn cầu, đặc biệt là cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) và lao động ở nước ngoài gửi tiền về nước; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, mở ra một không gian mới cho các mô hình kinh doanh sáng tạo. Bên cạnh đó, trao toàn quyền cho cá nhân người dùng kiểm soát tài sản của mình mà không phụ thuộc vào bên thứ ba, giảm rủi ro đóng băng tài sản hoặc kiểm soát vốn.

Bốn là, triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa bảo vệ người tham gia và giảm thiểu rủi ro xã hội. Một khung pháp lý rõ ràng sẽ yêu cầu các sàn giao dịch và công ty phải tuân thủ các quy định về xác minh danh tính (KYC) và phòng chống tiêu cực như rửa tiền và tài trợ cho khủng bố (AML/CFT). Điều này giúp ngăn chặn các giao dịch phi pháp, bảo vệ an ninh tài chính quốc gia, đồng thời, giải quyết được các tranh chấp tài sản. Khi có khung pháp lý, người dùng khi gặp những rủi ro như bị hack, sàn sập hoặc bị lừa đảo sẽ có cơ sở để khiếu nại và được pháp luật bảo vệ. Việc hợp pháp hóa đi kèm với giáo dục, cảnh báo rủi ro chính thống từ cơ quan quản lý, giúp người dân đầu tư một cách sáng suốt hơn, tránh bị tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO) và các chiêu trò lừa đảo.

Năm là, triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tạo ra thị trường vốn mới và đa dạng hóa kênh huy động vốn; Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; Hiện đại hóa hạ tầng tài chính (hệ thống thanh toán xuyên biên giới, tài chính toàn diện); Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ blockchain. Hệ sinh thái khởi nghiệp (Startup) có khả năng bùng nổ. Các dự án blockchain Việt Nam (như Axie Infinity, Ancient8, Sky Mavis) sẽ có sân chơi ngay tại thị trường trong nước, dễ dàng huy động vốn, hợp tác và phát triển mà không phải di chuyển ra nước ngoài. Việt Nam có cơ hội trở thành một trung tâm công nghệ blockchain của khu vực Đông Nam Á.

Sáu là, triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa sẽ thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế và khẳng định vị thế quốc gia, định vị Việt Nam là một quốc gia sáng tạo, có tầm nhìn và môi trường đầu tư minh bạch trong mắt các quỹ đầu tư và tập đoàn công nghệ toàn cầu, thay vì các hoạt động crypto không kiểm soát. Thị trường tài sản mã hóa tới đây của Việt Nam có thể thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Các tập đoàn công nghệ và tài chính lớn, các sàn giao dịch quốc tế hàng đầu (như Binance, Coinbase, Kraken), các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) chuyên về crypto và Web3 có thể xem Việt Nam là một thị trường tiềm năng để thiết lập văn phòng, đầu tư vào các startup địa phương và cung cấp dịch vụ. Điều này mang lại nguồn vốn lớn và công nghệ cao. Các khu công nghệ, sandbox sẽ phát triển, Việt Nam có cơ hội thiết lập các “vườn ươm” hoặc khu thí điểm pháp lý đặc biệt để các doanh nghiệp trong nước và quốc tế thử nghiệm các sản phẩm mới trong một không gian được kiểm soát.

Giải pháp "hóa giải" các thách thức tiềm ẩn

Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa là một bước đi quan trọng, thể hiện tầm nhìn tiếp cận với xu thế tài chính của tương lai. Tuy nhiên, quá trình thí điểm có thể gặp phải các khó khăn, thách thức cần phải vượt qua.

Trước hết, về tính đầy đủ và chi tiết của hệ thống văn bản hướng dẫn. Nghị quyết của Chính phủ thường đặt ra các nguyên tắc, chủ trương, giải pháp lớn. Để triển khai trên thực tế, cần có các thông tư, nghị định hướng dẫn của các bộ, ngành liên quan. Các văn bản này cần phải rất chi tiết, như việc phân loại tài sản, cơ chế giám sát, thuế và giải quyết các tranh chấp. Chẳng hạn, một token cụ thể sẽ được phân loại là chứng khoán, hàng hóa hay một loại tài sản hoàn toàn mới? Việc giám sát các giao dịch phi tập trung (DeFi) như thế nào? Mức thuế suất, phương pháp tính thuế ra sao? Cơ chế giải quyết tranh chấp khi xảy ra sự cố kỹ thuật hoặc lừa đảo như thế nào?... Do đó, cần ưu tiên hàng đầu việc xây dựng các văn bản hướng dẫn một cách đầy đủ, chi tiết, rõ ràng, tập trung vào bảo vệ nhà đầu tư, phòng chống rửa tiền và ổn định tài chính.

Thứ hai, về năng lực quản lý của cơ quan nhà nước. Mặc dù đã được chuẩn bị về nhân sự cho việc triển khai thí điểm, nhưng đây là lĩnh vực mới và hết sức phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về cả tài chính lẫn công nghệ, đòi hỏi các cơ quan quản lý phải có đủ nguồn lực và chuyên môn để giám sát một cách hiệu quả. Vì vậy, cần chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý có chuyên môn sâu về cả công nghệ blockchain và tài chính. Đầu tư vào các nền tảng giám sát công nghệ cao (RegTech) để có thể theo dõi các giao dịch trên chuỗi khối một cách hiệu quả.

Thứ ba, về vấn đề ổn định thị trường tài chính. Với bản chất phi tập trung, xuyên biên giới, biến động mạnh của tài sản mã hóa, vốn khác biệt với mô hình thị trường tài chính truyền thống được quản lý chặt chẽ, có biên giới và ưu tiên hàng đầu là sự ổn định. Tài sản mã hóa (nhất là tiền mã hóa) sẽ cạnh tranh trực tiếp với VND và có thể làm giảm hiệu lực của các công cụ lãi suất. Ngân hàng Nhà nước sẽ khó khăn hơn trong việc điều tiết lượng cung tiền, kiểm soát lạm phát và ổn định tỷ giá. Mặt khác, sự phát triển quá nóng của thị trường này có thể tạo ra “bong bóng” mà khi vỡ, sẽ ảnh hưởng đến các nhà đầu tư cá nhân và cả hệ thống tài chính truyền thống (nếu có liên kết hoặc đầu tư vào đây).

Các giải pháp ổn định tài chính khi tiến hành thử nghiệm thị trường tài sản mã hóa được đề xuất bao gồm: kiểm soát luồng vốn, kiểm soát chặt chẽ việc kết nối giữa thị trường tiền mã hóa với hệ thống ngân hàng truyền thống; áp dụng các quy định chống rửa tiền và tài trợ khủng bố (AML/CFT) một cách mạnh mẽ. Quy định bắt buộc các sàn giao dịch phải xác minh danh tính khách hàng (KYC) một cách đầy đủ. Giảm thiểu rủi ro hệ thống bằng các quy định về đòn bẩy tài chính trong giao dịch để tránh hiệu ứng domino (chuỗi phản ứng dây chuyền) khi thị trường sụt giảm và yêu cầu về dự trữ tài sản thế chấp và được kiểm toán định kỳ.

Thứ tư, vấn đề bảo vệ nhà đầu tư, xây dựng niềm tin vào thị trường tài sản mã hóa. Dù đã có khung pháp lý, nhưng sự thiếu hiểu biết của nhà đầu tư (nhất là nhà đầu tư nhỏ lẻ) và tâm lý FOMO có thể dẫn đến những tổn thất tài chính nghiêm trọng. Do đó, cần quy định chặt chẽ về việc cấp phép và giám sát các tổ chức trung gian (sàn giao dịch, công ty cung cấp dịch vụ). Yêu cầu minh bạch thông tin của các dự án phát hành tài sản mã hóa. Quy định chặt chẽ về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, thiết lập cơ chế giám sát và xử lý vi phạm.

Các tổ chức cung cấp dịch vụ, tổ chức phát hành tài sản mã hóa cần tuân thủ nghiêm các quy định pháp lý, bảo mật tài sản tối đa, có cơ chế bảo vệ người dùng (quỹ bảo hiểm, hỗ trợ khách hàng, giải quyết khiếu nại, sàng lọc và niêm yết token có trách nhiệm). Các cơ quan quản lý phối hợp với các chuyên gia để truyền thông mạnh mẽ về cả tiềm năng và rủi ro của thị trường này, giúp nhà đầu tư có quyết định sáng suốt khi đầu tư. Bản thân các nhà đầu tư cần nghiên cứu, hiểu biết về công nghệ, nghiên cứu kỹ các dự án, theo dõi thị trường; chỉ sử dụng các sàn giao dịch đã được cấp phép và có uy tín; cập nhật tin tức, các quy định pháp lý mới và quản lý rủi ro khi đầu tư vào lĩnh vực này.

Thứ năm, chủ động hợp tác với các tổ chức quốc tế (IMF, World Bank, OECD, FATF), các cơ quan quản lý của các nước có kinh nghiệm (như Nhật Bản, Singapore, EU) để trao đổi thông tin, tiếp cận nguồn lực tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu, học hỏi kinh nghiệm và phối hợp giám sát các hoạt động xuyên biên giới. Đề xuất các chương trình hỗ trợ kỹ thuật để xây dựng khung pháp lý về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Hợp tác xuất bản các báo cáo đánh giá rủi ro và cơ hội, cung cấp cơ sở dữ liệu vững chắc cho việc ra quyết định chính sách. Nghiên cứu và áp dụng khuyến nghị của FATF (Lực lượng đặc nhiệm tài chính) về việc áp dụng các biện pháp AML/CFT đối với các tài sản mã hóa và các nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa. Hợp tác giám sát các hoạt động xuyên biên giới, nhằm ngăn chặn hành vi trốn thuế, rửa tiền và các hoạt động phạm pháp thông qua tiền mã hóa.

Như vậy, triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam là một quyết định mang tầm nhìn chiến lược, thể hiện sự chủ động nắm bắt xu thế của Chính phủ, góp phần đưa Việt Nam trở thành một điểm đến hấp dẫn cho công nghệ blockchain và tài chính số trong khu vực. Để thí điểm thành công, phải nâng cao tính chặt chẽ và khả thi của các văn bản hướng dẫn; nâng cao năng lực giám sát, quản lý hiệu quả của các cơ quan chức năng; sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ, ngành có liên quan và chất lượng, hiệu quả của công tác truyền thông. Đây sẽ là nền tảng để Việt Nam xây dựng một thị trường tài sản số minh bạch, an toàn và hiện đại, tận dụng được các cơ hội từ cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Chú thích:

(1,2) Chính phủ (2025), Nghị quyết 05/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 Về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, https://drive.google.com/file, tr.2.

(3) Vương Tiễn (2025), CEO Chainlink nhận định token hóa sẽ trở thành xu hướng chủ đạo, https://coinphoton.com, ngày 08/9/2025.