Thủy sản xanh hướng đến sự cân bằng giữa kinh tế, xã hội và môi trường

Việt Nam, với bờ biển dài hơn 3.260 km, hệ thống sông ngòi, kênh rạch dày đặc và vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, có tiềm năng to lớn để phát triển ngành thủy sản.

Tuy nhiên, sự phát triển nóng vội và thiếu quy hoạch trong quá khứ đã và đang đặt ra nhiều thách thức cho sự bền vững của ngành. Phát triển thủy sản bền vững ở Việt Nam không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là con đường duy nhất để ngành này tiếp tục đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước trong tương lai.

Trong những năm qua, ngành thủy sản Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng đi kèm với nhiều vấn đề đáng lo ngại về tính bền vững. Áp lực khai thác ngày càng gia tăng, đặc biệt ở vùng ven bờ, dẫn đến suy giảm nghiêm trọng nguồn lợi thủy sản tự nhiên, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển và ảnh hưởng đến sinh kế của ngư dân.

Tình trạng khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) vẫn còn diễn ra, gây tổn hại đến uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, điển hình là việc bị Liên minh châu Âu (EU) cảnh báo "thẻ vàng". Hoạt động nuôi trồng thủy sản tự phát, thiếu kiểm soát, cùng với các nguồn ô nhiễm từ đất liền, đang gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của thủy sản và hệ sinh thái.

Dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho người nuôi và ảnh hưởng đến năng suất chung của ngành. Công tác quy hoạch nuôi trồng và khai thác thủy sản ở nhiều địa phương còn thiếu đồng bộ và hiệu quả, dẫn đến tình trạng chồng lấn, cạnh tranh không lành mạnh và khó khăn trong việc quản lý. Biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sống của thủy sản và hoạt động khai thác, nuôi trồng.

Để hướng đến một tương lai bền vững cho ngành thủy sản, Việt Nam cần triển khai một loạt các giải pháp đồng bộ và quyết liệt trên nhiều lĩnh vực: Xây dựng và thực thi các chính sách quản lý khai thác dựa trên hệ sinh thái: Áp dụng các biện pháp quản lý theo mùa vụ, khu vực, sản lượng và kích thước khai thác, bảo vệ các khu vực sinh sản và ương giống. Tăng cường kiểm soát và giám sát hoạt động khai thác: Đầu tư vào hệ thống giám sát tàu cá (VMS), tuần tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi khai thác IUU.

Phát triển khai thác xa bờ và viễn dương: Hỗ trợ ngư dân chuyển đổi sang khai thác ở các vùng biển xa, giảm áp lực khai thác ven bờ. Bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái biển: Bảo vệ các rạn san hô, rừng ngập mặn, thảm cỏ biển và các hệ sinh thái quan trọng khác, tạo môi trường sống thuận lợi cho thủy sản.

Quy hoạch các vùng nuôi trồng tập trung: Xây dựng các khu nuôi trồng theo quy hoạch, đảm bảo hạ tầng kỹ thuật, hệ thống xử lý chất thải và kiểm soát dịch bệnh. Áp dụng các mô hình nuôi tiên tiến và thân thiện với môi trường: Khuyến khích nuôi hữu cơ, nuôi tuần hoàn, nuôi đa tầng, giảm thiểu sử dụng hóa chất và kháng sinh. Phát triển giống thủy sản chất lượng cao và kháng bệnh: Đầu tư vào nghiên cứu và sản xuất giống, đảm bảo nguồn giống khỏe mạnh và có năng suất cao. Quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm: Xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩnVietGAP, GlobalGAP và các tiêu chuẩn quốc tế khác trong nuôi trồng.

Kiểm soát chặt chẽ nguồn thải vào môi trường nuôi trồng và khai thác: Xử lý nghiêm các hành vi gây ô nhiễm nguồn nước. Phát triển các mô hình nuôi thích ứng với biến đổi khí hậu: Lựa chọn các loài nuôi có khả năng chịu đựng tốt với các điều kiện môi trường thay đổi.

Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm về dịch bệnh và các yếu tố môi trường bất lợi. Đào tạo và tập huấn cho ngư dân và người nuôi trồng: Nâng cao kiến thức về khai thác và nuôi trồng bền vững, bảo vệ môi trường và an toàn lao động. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng: Về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản và tiêu dùng các sản phẩm thủy sản có trách nhiệm.

Hoàn thiện khung pháp lý và chính sách: Tạo môi trường thuận lợi cho phát triển thủy sản bền vững. Tăng cường vai trò của các tổ chức cộng đồng và hiệp hội ngành nghề: Trong quản lý và phát triển thủy sản bền vững. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực trong quản lý và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, chống khai thác IUU.

Phát triển thủy sản bền vững là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực chung của tất cả các bên liên quan: chính phủ, doanh nghiệp, cộng đồng ngư dân và người tiêu dùng. Việc chuyển đổi từ phương thức khai thác và nuôi trồng truyền thống sang các phương pháp hiện đại, thân thiện với môi trường và có trách nhiệm là con đường tất yếu để ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển, đóng góp vào sự thịnh vượng của đất nước và bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá cho các thế hệ mai sau. Chỉ khi đạt được sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo an sinh xã hội, ngành thủy sản Việt Nam mới thực sự phát triển bền vững và khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản thế giới.