Xây dựng ngân hàng vận hành bằng AI: Cuộc cách mạng trong ngành Ngân hàng

Trong khuôn khổ Hội thảo và Triển lãm cấp cao thường niên ngành Ngân hàng – Smart Banking 2025, chiều ngày 24/9 đã diễn ra Tọa đàm Lãnh đạo ngân hàng với chủ đề “Xây dựng Ngân hàng vận hành bằng AI: Cuộc cách mạng trong ngành Ngân hàng”. TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tham dự và phát biểu khai mạc Tọa đàm.

Động lực thúc đẩy sự chuyển dịch của ngành Ngân hàng

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng, giai đoạn hiện nay đánh dấu một bước chuyển về chất: không còn chỉ “ứng dụng công nghệ” theo kiểu nối thêm chức năng, mà đang tiến tới hình thái “ngân hàng vận hành dựa trên trí tuệ nhân tạo” - nơi AI được nhúng vào lõi vận hành, vào mô hình ra quyết định, vào thiết kế sản phẩm, vào quản trị rủi ro, vào tuân thủ và vào trải nghiệm khách hàng theo thời gian thực.

"Nói cách khác, chúng ta đang bước vào quá trình tái định nghĩa ngân hàng như một nền tảng thông minh, tự thích ứng và có khả năng học hỏi liên tục", TS. Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh.

Số liệu quốc tế cho thấy xu hướng này đang diễn ra mạnh mẽ. Khảo sát của McKinsey năm 2024 ghi nhận 65% tổ chức toàn cầu đã ứng dụng AI định kỳ, đặc biệt trong phân tích dữ liệu và quản lý rủi ro. Báo cáo Deloitte cũng dự báo, các ngân hàng hàng đầu thế giới có thể cải thiện hiệu suất kinh doanh từ 27%-35% nhờ AI, với doanh thu bình quân trên mỗi nhân viên tăng thêm tới 3,5 triệu USD vào năm 2026.

Trả lời câu hỏi, "động lực nào thúc đẩy sự chuyển dịch này?", Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, sự dịch chuyển này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố như: biên lợi nhuận truyền thống chịu áp lực; chi phí vận hành đòi hỏi tái cấu trúc ở cấp độ sâu hơn; khách hàng - đặc biệt là thế hệ số - mong đợi các dịch vụ dự đoán trước được nhu cầu, phản hồi tức thời và cá nhân hóa.

Đồng thời, cạnh tranh từ Fintech, bigtech và các nền tảng thương mại số đang lấn sân sang dịch vụ tài chính ngày càng mạnh mẽ trong khi rủi ro gian lận, tấn công mạng, rửa tiền ngày càng tinh vi. Khung pháp lý cũng đang tiến hóa theo hướng yêu cầu minh bạch mô hình, khả năng giải trình và quản trị rủi ro bài bản hơn. Bối cảnh này tạo nên sức ép buộc ngành Ngân hàng phải bước sang giai đoạn AI là nền tảng, thay vì là tiện ích.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế và từ thực tiễn, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, để tạo đột phá tổng thể phải xây dựng được một số trụ cột nền tảng, đó là:

Một là, hạ tầng dữ liệu hợp nhất - dữ liệu sạch, phân loại chuẩn, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đồng thời khai thác AI tạo sinh và tự động hóa nhận thức để tăng năng suất nhân sự, hỗ trợ thẩm định, soạn thảo, tư vấn.

Hai là, việc nhúng AI vào các quy trình ưu tiên như thẩm định tín dụng thời gian thực, phát hiện gian lận theo ngữ cảnh, cá nhân hóa bán chéo.

Ba là, khung quản trị - đạo đức - an toàn - phát triển nhân lực đảm bảo đổi mới đi cùng kỷ luật, trách nhiệm và bền vững.

Cơ hội và thách thức

Qua phát biểu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Nguyễn Quốc Hùng cho biết, AI mở ra nhiều cơ hội lớn như: tối ưu chi phí vận hành bằng tự động hóa đầu - cuối; nâng hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng nhờ mô hình dự báo đa chiều kết hợp cả dữ liệu phi cấu trúc; tăng trưởng doanh thu chất lượng qua bán chéo thông minh và giảm tỷ lệ khách hàng rời bỏ; củng cố tuân thủ và phòng chống rửa tiền bằng giám sát giao dịch thông minh; mở rộng hệ sinh thái hợp tác thông qua Open API kết hợp AI để tạo sản phẩm theo nhu cầu thời gian thực.

"Nếu làm đúng, AI giúp ngân hàng chuyển từ phản ứng sang chủ động, từ giao dịch sang đồng hành, từ sản phẩm đại trà sang dịch vụ siêu cá nhân hóa", TS. Nguyễn Quốc Hùng phát biểu.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội, lãnh đạo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng lưu ý, thách thức là không nhỏ khi: Dữ liệu phân mảnh; việc đánh giá giá trị các sáng kiến AI đôi khi bị ngắn hạn hóa khiến các dự án bị dừng trước khi chạm đến quy mô tối ưu; rủi ro sai lệch mô hình, thiên lệch dữ liệu nếu không kiểm soát có thể gây hệ lụy về đạo đức và niềm tin công chúng; các hình thức tấn công mới như gây nhiễu dữ liệu huấn luyện, khai thác lỗ hổng trong mô hình ngôn ngữ xuất hiện ngày càng nhiều; nguồn nhân lực hiểu cả nghiệp vụ, dữ liệu, thuật toán, tính tuân thủ còn khan hiếm; khung pháp lý dành riêng cho AI trong tín dụng, phân loại khách hàng, đánh giá rủi ro vẫn đang được hoàn thiện và đòi hỏi đối thoại cởi mở, cầu thị, chủ động giữa các thành viên trong ngành và cơ quan quản lý.

Khẳng định không bên nào có thể đi một mình trong hành trình này, TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên là yếu tố quyết định. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan quản lý giữ vai trò kiến tạo khung thử nghiệm an toàn, linh hoạt. Hiệp hội ngành nghề là nơi chia sẻ thực hành tốt, tránh lặp lại sai lầm và chuẩn hóa thuật ngữ. Doanh nghiệp công nghệ, Fintech, startup là đối tác đồng sáng tạo, tăng tốc đổi mới thay vì ngân hàng tự xây toàn bộ. Các cơ sở đào tạo - học thuật cung cấp nền tảng tri thức sâu và nguồn lực nhân tài. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bên sẽ quyết định tốc độ và chất lượng chuyển đổi.

Lãnh đạo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam kỳ vọng Tọa đàm sẽ làm rõ: những cấp độ của mô hình trưởng thành của một “ngân hàng vận hành bằng AI”; phương pháp lượng hóa giá trị và phân bổ vốn đầu tư; những ưu tiên trọng tâm giai đoạn 2025–2027, tầm nhìn 2030; và đề xuất những kiến nghị chính sách để vừa thúc đẩy đổi mới, vừa bảo vệ an toàn hệ thống và quyền lợi người tiêu dùng.

Khép lại bài phát biểu, TS. Nguyễn Quốc Hùng khẳng định, cuộc cách mạng AI trong ngân hàng không phải là cuộc đua trang bị công cụ đơn lẻ hay chạy theo trào lưu, mà là hành trình xây dựng năng lực tổ chức có chiều sâu - nơi tốc độ phải đi cùng chuẩn mực, sáng tạo đi cùng trách nhiệm, hiệu quả đi cùng niềm tin.

"Tôi tin rằng, chúng ta đang đứng trước một thời điểm đặc biệt: cơ hội tái định vị ngân hàng như nền tảng tin cậy thông minh của nền kinh tế số - thúc đẩy tăng trưởng bao trùm, minh bạch và an toàn", Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng phát biểu.