Tôm Việt Nam trước cơ hội “vàng” vươn tầm quốc tế
Ngành tôm toàn cầu đang chứng kiến một sự dịch chuyển lớn khi Ấn Độ – “ông lớn” xuất khẩu thủy sản – lao đao vì chính sách thuế khắt khe từ Hoa Kỳ. Trong bối cảnh đó, Việt Nam được đánh giá có nhiều cơ hội để mở rộng thị phần, nhưng cũng đối diện không ít thách thức cần vượt qua.
Cú sốc từ chính sách thuế của Mỹ
Ngày 27/8, quyết định áp thuế đối ứng 50% của Hoa Kỳ đối với tôm nhập khẩu từ Ấn Độ chính thức có hiệu lực, đẩy tổng thuế suất hiệu dụng vượt ngưỡng 58%. Với một ngành mà gần một nửa kim ngạch xuất khẩu phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đây được coi là cú đánh trực diện vào “xương sống” của nền xuất khẩu thủy sản Ấn Độ.
Theo dự báo của India Ratings and Research, doanh thu xuất khẩu tôm của Ấn Độ trong nửa cuối năm 2025 có thể giảm tới 12%. Tại bang Andhra Pradesh – nơi chiếm hơn 70% sản lượng tôm cả nước, hàng trăm nghìn hộ nuôi đang lao đao vì giá bán giảm sâu, chi phí sản xuất vượt ngưỡng chịu đựng, nhiều hộ thậm chí buộc phải tính đến việc bỏ nuôi.
Sự suy yếu của Ấn Độ vô tình tạo ra khoảng trống lớn trên bản đồ xuất khẩu thủy sản thế giới, đặc biệt tại Mỹ – thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất hành tinh. Ecuador, Indonesia và Việt Nam được đánh giá là ba đối thủ trực tiếp có khả năng tận dụng “thời cơ vàng” này.
Trong 6 tháng đầu năm 2025, Ecuador đã tăng tốc mạnh mẽ với sản lượng và kim ngạch xuất khẩu đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, lợi thế của Ecuador chủ yếu đến từ sản lượng quy mô lớn, trong khi Việt Nam và Indonesia lại có lợi thế cạnh tranh ở khía cạnh chất lượng sản phẩm, sự đa dạng về chủng loại và uy tín thương hiệu trên các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản.
Việt Nam tăng tốc xuất khẩu, nhiều thị trường bứt phá
Với vị thế là một trong những cường quốc thủy sản hàng đầu, ngành tôm Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng “khoảng trống” mà Ấn Độ để lại. Trong nhiều năm qua, doanh nghiệp Việt đã đầu tư mạnh vào nuôi trồng theo chuẩn quốc tế, chú trọng truy xuất nguồn gốc, đa dạng hóa sản phẩm và đạt được các chứng chỉ quốc tế về môi trường – xã hội (ASC, BAP, GlobalGAP). Đây là nền tảng quan trọng để khẳng định uy tín và xây dựng niềm tin bền vững với các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản.
Bên cạnh đó, Việt Nam còn sở hữu lợi thế chiến lược từ mạng lưới các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP), giúp cắt giảm đáng kể thuế quan và tạo thêm lợi thế cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ ngoài khối. Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi Mỹ siết chặt Ấn Độ, bởi Việt Nam có thể nhanh chóng gia tăng hiện diện, củng cố thị phần tại các thị trường giá trị cao.
Tuy nhiên, để không chỉ “chia lại miếng bánh” từ Ấn Độ mà còn vươn lên khẳng định vị thế bền vững trên bản đồ thủy sản quốc tế, ngành tôm Việt Nam cần một chiến lược toàn diện và dài hạn. Trước hết, cần tập trung nâng cao năng suất và giảm giá thành thông qua việc ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng, từ hệ thống tuần hoàn nước đến IoT, AI trong quản lý ao nuôi. Điều này sẽ giúp hạ giá thành sản xuất, gia tăng hiệu quả, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh trực tiếp với Ecuador – quốc gia nổi bật nhờ sản lượng lớn và chi phí thấp. Song song, Việt Nam phải xây dựng thương hiệu tôm quốc gia bằng cách đẩy mạnh chế biến sâu, phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như tôm tẩm bột, tôm chế biến sẵn hay thực phẩm tiện lợi. Đây là hướng đi vừa nâng cao biên lợi nhuận, vừa khẳng định hình ảnh tôm Việt như một sản phẩm chất lượng cao và thân thiện môi trường.
Trong bối cảnh tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên tính bền vững, việc đẩy mạnh chuyển đổi xanh là yêu cầu cấp thiết. Ngành tôm cần mở rộng vùng nuôi đạt chuẩn sinh thái, giảm phát thải carbon, tăng tỷ lệ tôm hữu cơ và đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất. Đây sẽ là “tấm hộ chiếu xanh” giúp tôm Việt Nam tiếp cận thuận lợi hơn với các thị trường lớn, vốn đặt tiêu chuẩn ngày càng khắt khe về môi trường – xã hội. Cuối cùng, không thể thiếu là việc tăng cường liên kết chuỗi giá trị, tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa người nuôi, doanh nghiệp chế biến, nhà xuất khẩu và hệ thống logistics. Nhà nước cần đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc phát triển hạ tầng lạnh, kho bảo quản và cảng cá hiện đại, qua đó giảm chi phí trung gian, nâng cao hiệu quả phân phối và đảm bảo nguồn cung ổn định.
Các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh rằng, nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp này, ngành tôm Việt Nam sẽ không chỉ nắm bắt cơ hội trước mắt từ sự suy yếu của Ấn Độ, mà còn tiến tới xây dựng chỗ đứng vững chắc, thậm chí trở thành một “trung tâm xuất khẩu tôm” mới của thế giới trong thập kỷ tới./.
