VECOM không đồng thuận giao trách nhiệm truy xuất nguồn gốc hàng hóa cho sàn thương mại điện tử

Lo ngại chồng chéo và xung đột pháp lý, vai trò của sàn TMĐT

VECOM nhận định, mục tiêu của các điều khoản mới là nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tuy nhiên cách tiếp cận hiện tại chưa phân định rõ chức năng quản lý Nhà nước giữa các lĩnh vực. Việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa dẫn đến trùng lặp với các quy định đã được nêu rõ tại Nghị định 52/2013/NĐ-CP (sửa đổi tại Nghị định 85/2021/NĐ-CP), Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và dự thảo Luật Thương mại điện tử đang xây dựng.

Hiệp hội cảnh báo, sự chồng chéo này không chỉ làm tăng gánh nặng tuân thủ đối với doanh nghiệp mà còn khiến việc thực thi trở nên khó khăn, đồng thời suy yếu hiệu lực riêng của từng đạo luật và gây rối loạn trong hệ thống pháp lý.

Một trong những nội dung gây tranh cãi là yêu cầu các sàn TMĐT phải xác minh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa ngay từ khi đưa sản phẩm lên nền tảng và trong suốt quá trình giao dịch. VECOM cho rằng điều này không phù hợp với vai trò trung gian của các sàn, vốn không có chức năng điều tra, kiểm định hay can thiệp vào chuỗi cung ứng để xác thực thông tin sản phẩm.

Hiện tại, các sàn chỉ có thể yêu cầu người bán cung cấp thông tin, tài liệu theo quy định, và cung cấp thông tin đó cho cơ quan chức năng khi được yêu cầu. Việc buộc các sàn chủ động giám sát và xác minh nguồn gốc hàng hóa không chỉ bất hợp lý mà còn khiến họ đối mặt với rủi ro pháp lý về các hành vi vượt ngoài khả năng kiểm soát.

VECOM nhấn mạnh, theo pháp luật hiện hành và thông lệ quốc tế, trách nhiệm truy xuất nguồn gốc thuộc về nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, cơ quan quản lý hoặc tổ chức đánh giá sự phù hợp – không phải các nền tảng TMĐT. Việc chuyển giao trách nhiệm này là khiên cưỡng và thiếu căn cứ pháp lý.

Nguy cơ tạo bất bình đẳng và suy yếu môi trường kinh doanh

VECOM cảnh báo, việc "xã hội hóa" trách nhiệm quản lý Nhà nước bằng cách đẩy nghĩa vụ sang cho doanh nghiệp tư nhân là không phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh các sàn TMĐT xuyên biên giới không chịu giám sát tương đương với các sàn trong nước. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng trong thực thi pháp luật, thậm chí dẫn đến hiện tượng "bảo hộ ngược".

Nếu quy định được giữ nguyên, các sàn TMĐT nội địa có thể bị đẩy vào thế bất lợi, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh và thúc đẩy xu hướng dịch chuyển pháp nhân ra nước ngoài – nơi có môi trường pháp lý thuận lợi hơn. Trong khi đó, các nền tảng xuyên biên giới sẽ càng ít động lực thành lập pháp nhân tại Việt Nam để tránh nghĩa vụ tuân thủ.

Từ các phân tích nêu trên, VECOM kiến nghị cơ quan soạn thảo rà soát và bãi bỏ toàn bộ nội dung tại khoản 34 và 35 Điều 1 của dự thảo. Trường hợp cần thiết phải quy định, hiệp hội đề xuất chỉ nên dẫn chiếu đến các văn bản pháp luật chuyên ngành có liên quan nhằm bảo đảm tính thống nhất và tránh trùng lặp trong hệ thống pháp luật hiện hành./.

Theo VECOM, khoản 34 và 35 Điều 1 của dự thảo – bổ sung các điều 44a và 44b – mới được đưa vào mà chưa qua quá trình lấy ý kiến rộng rãi từ công chúng và các đối tượng chịu tác động. Hiệp hội cho rằng các quy định này gây quan ngại lớn cho cộng đồng doanh nghiệp TMĐT và cần được xem xét lại một cách thấu đáo.