Xây dựng mã QR chuẩn quốc gia để vượt qua mọi giới hạn thanh toán

Tại Hội thảo "Thanh toán QR Code: Minh bạch và trải nghiệm không giới hạn” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy phối hợp cùng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) và các đơn vị liên quan tổ chức chiều ngày 19/11, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã có bài phát biểu khai mạc đầy tâm huyết, chia sẻ về quyết tâm đưa Việt Nam trở thành một xã hội không tiền mặt tiện lợi và minh bạch.

Bài phát biểu không chỉ ghi nhận những bước tiến vượt bậc của thanh toán bằng mã QR trong nước, mà còn đề ra các định hướng chiến lược nhằm khai thác tối đa tiềm năng của phương thức thanh toán này, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và tăng cường quản lý thuế.

Mở đầu bài phát biểu, Phó Thống đốc hồi tưởng lại một hình ảnh đầy ấn tượng từ chuyến công tác Trung Quốc năm 2017: "Tôi còn lưu giữ hình ảnh một người ăn xin ở Trung Quốc đeo mã QR trên cổ để nhận tiền. Hình ảnh đó đã trở thành động lực và quyết tâm lớn đối với tôi, thôi thúc Việt Nam chúng ta cũng phải thực hiện được điều này".

Và thực tế đã chứng minh, Việt Nam đã có những bước tiến thần tốc trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. Phó Thống đốc bày tỏ sự vui mừng khi "từ ly nước chè, bó rau, đến tất cả hàng hóa, dịch vụ trên đất nước Việt Nam đều đã có thể sử dụng mã QR để thanh toán".

"Vậy tại sao chúng ta vẫn cần có Hội thảo ngày hôm nay?". Để trả lời câu hỏi này, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng cho rằng, với sự tham gia của các diễn giả quốc tế, đại diện Tổng cục Thuế, cùng các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, hội thảo cần đi sâu làm rõ hai vấn đề cốt lõi: Thanh toán QR có minh bạch không? chúng ta sẽ làm gì để tăng cường tính minh bạch?

Theo Phó Thống đốc, bản chất của mã QR hay chuyển khoản nói chung, là sự giao dịch giữa hai tài khoản đã được xác thực nghiêm ngặt. Việc mở tài khoản tại các tổ chức tín dụng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của NHNN, bao gồm xác thực với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an và xác thực bằng hình ảnh sinh trắc học. Nhìn bề ngoài mã QR hiển thị ra không có khuôn mặt ai cả, nhưng bản chất giao dịch là giữa hai tài khoản đã được xác thực. Qua đó trả lời rõ câu hỏi: Ai trả tiền? Và ai nhận tiền? Điều này đảm bảo tính minh bạch.

Như vậy, mã QR không giúp thanh toán tốt hơn, mà giúp thanh toán nhanh hơn, tiện lợi hơn, loại bỏ thao tác gõ lại thông tin tài khoản phức tạp. Tuy nhiên, Phó Thống đốc cũng đề nghị các chuyên gia, diễn giả tham dự hội thảo cần làm rõ quan điểm cho rằng: QR thanh toán (QR Payment) tốt hơn chuyển khoản.

Chia sẻ về trải nghiệm không giới hạn, Phó Thống đốc cũng đề cập đến sự cần thiết của chuyển khoản trong cuộc sống, đặc biệt với những đơn vị kinh doanh nhỏ lẻ như "người bán rau, bán nước chè tại chợ" – những người không có website, hệ thống giao hàng hay quy trình xuất hóa đơn phức tạp. Đối với họ, QR/Chuyển khoản là trải nghiệm liên tục và tuyệt vời: Quét mã, nhận tiền, giao hàng. Đặc biệt, với sáng kiến sử dụng loa thông báo giao dịch thành công (Ting Ting) đã giúp người bán hàng kiểm tra tài tiền về tài khoản mà không cần thao tác kiểm tra điện thoại, thể hiện sự tiện lợi tối đa.

Hoan nghênh hội thảo đã đề cập đến QR thanh toán dưới góc độ Merchant (đơn vị bán hàng). Phó Thống đốc cho rằng, để QR thay toán thực sự hiệu quả và nâng cao tính minh bạch, cần các yếu tố như: đơn vị bán hàng có hệ thống công nghệ để người mua hàng có thể vào đó đặt hàng, cần có hệ thống giao hàng, cần xuất hóa đơn để người mua trả tiền. Điều đặc biệt quan trọng là: tiền đó phải được hạch toán tự động vào chương trình kế toán và lên báo cáo cân đối của người bán hàng.Để đạt được điều này, cần có sự tích hợp giữa hệ thống của người bán, người mua và các ngân hàng.

Trên thực tế, QR Payment góp phần tự động hoá, giảm thiểu công việc tại các đơn vị bán hàng. Đây là điều Việt Nam đang làm rất tốt. Một ví dụ điển hình là thanh toán tiền điện, nơi ngân hàng kết nối với công ty điện lực. Sau khi ngân hàng trả tiền, hóa đơn được trừ ngay lập tức và quan trọng nhất là "kế toán của công ty điện không phải nhập bút toán thủ công vì bút toán đã được tự động hạch toán".

Qua phát biểu, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng cũng đề cập đến việc kết nối thanh toán mã QR xuyên biên giới giữa Việt Nam và các quốc gia khác. Triển khai thanh toán QR xuyên biên giới đã mang lại tiện ích rất lớn cho du khách (Việt Nam đi nước ngoài và khách nước ngoài đến Việt Nam) mà không cần mang theo ngoại tệ hay thẻ, mà chỉ cần mang theo điện thoại có kết nối.

Với tốc độ tăng trưởng hàng năm ở mức 2 chữ số, Phó Thống đốc cho rằng, thanh toán qua mã QR có tiềm năng tăng trưởng rất lớn. Ở nhiều quốc gia, thì có đến 70-80% mã QR là của người mua hàng. Còn ở Việt Nam, dù là mua hàng hay bán hàng thì khi thanh toán qua mã QR đều theo tiêu chuẩn chung do NHNN ban hành.

“Cách tiếp cận của NHNN là xây dựng mã QR chuẩn quốc gia cho cả đơn vị bán hàng và người mua hàng. Điều này giúp kết nối quốc tế rất nhanh, chỉ cần đặt một bộ chuyển đổi (Converter) tại NAPAS để chuyển đổi từ mã QR nước ngoài sang một mã QR duy nhất của Việt Nam. Đây là cách NHNN đang triển khai”, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng chia sẻ và bày tỏ tin tưởng rằng QR Payment sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ.