Nhà thầu Việt trước cơ hội lớn và thách thức cạnh tranh quốc tế

Các dự án hạ tầng trọng điểm mở ra cơ hội lớn cho nhà thầu Việt, nhưng thách thức về vốn, công nghệ và sự cạnh tranh quốc tế buộc doanh nghiệp trong nước phải liên kết, đổi mới và tận dụng hỗ trợ chính sách để giữ vững lợi thế, vươn tầm quốc tế.

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn bùng nổ đầu tư hạ tầng, hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia như cao tốc Bắc - Nam, sân bay quốc tế Long Thành, các tuyến metro tại Hà Nội và TP HCM hay đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đã và đang được triển khai. Đây được xem là “cơ hội vàng” để các doanh nghiệp xây dựng trong nước khẳng định năng lực, tạo dấu ấn trên những công trình quy mô lớn.

Thế nhưng, song hành cùng cơ hội lại là những thách thức không nhỏ. “Sân chơi” này không chỉ có sự góp mặt của nhà thầu nội mà còn chứng kiến sự cạnh tranh gay gắt từ những tập đoàn quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp xây dựng lớn đến từ Nhật Bản, vốn đang khan hiếm công trình tại thị trường trong nước, buộc phải tìm lối ra ở những quốc gia đẩy mạnh đầu tư hạ tầng như Việt Nam. Họ bước vào với lợi thế về vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý dự án và sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ hệ thống ngân hàng cũng như chính phủ.

Trong khi đó, các nhà thầu Việt vẫn vướng không ít rào cản. Hạn chế lớn nhất là vốn và khả năng thu xếp tài chính, tiếp đến là sự rời rạc, thiếu gắn kết để tạo nên sức mạnh tổng thể.

Ngoài ra, cơ chế chính sách hiện nay chưa thực sự tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước tiếp cận nguồn lực đất đai, vốn và công nghệ mới. Nếu những “nút thắt” này không được tháo gỡ, lợi thế cạnh tranh của nhà thầu Việt có nguy cơ bị đánh mất ngay trên chính thị trường nội địa.

Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), ông Nguyễn Quốc Hiệp, cho biết hiệp hội đang đề xuất mô hình “Tổ hợp các nhà thầu”. Đây là cách thức liên kết nhiều doanh nghiệp cùng ngành và đa ngành như xây dựng đường, sản xuất kết cấu thép, tư vấn thiết kế… để cộng hưởng nguồn lực tài chính và nhân lực.

Với mô hình này, nhà thầu Việt không chỉ có thể tham gia vào các gói thầu lớn, mà còn đủ sức chia sẻ trách nhiệm và khẳng định vị thế trong các dự án trọng điểm quốc gia.

Theo ông Hiệp, điểm mạnh của nhà thầu Việt là sự bản lĩnh và tinh thần học hỏi. Dù không phải tiên phong về công nghệ, nhưng với khả năng tiếp thu nhanh, doanh nghiệp nội hoàn toàn có thể rút ngắn khoảng cách nếu biết tận dụng cơ hội, biến thách thức thành động lực phát triển.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Thiệu Bảo - đại diện Vinaconex nhấn mạnh sự cần thiết của một cơ chế đánh giá năng lực đặc thù. Nếu áp dụng cứng nhắc tiêu chí “đã từng thực hiện dự án tương tự”, các nhà thầu trong nước sẽ khó có cơ hội tham gia vào những lĩnh vực hoàn toàn mới như đường sắt tốc độ cao, điện hạt nhân hay các công trình ngầm đô thị lớn.

Thay vào đó, ông Bảo kiến nghị nên đánh giá dựa trên nguyên tắc tiệm cận và tương đương, đồng thời khuyến khích liên danh giữa doanh nghiệp trong nước với đối tác quốc tế để vừa tiếp thu công nghệ, vừa tích lũy kinh nghiệm.

Ở một góc nhìn khác, ông Lê Viết Hải - Chủ tịch Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình tin rằng các doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể vươn ra toàn cầu, xuất khẩu dịch vụ xây dựng và trở thành tổng thầu quốc tế. Ông cho rằng nhiều công ty nội đã sở hữu công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại và phương thức quản lý gần tiệm cận chuẩn quốc tế. Điều còn thiếu chính là một cuộc tái cấu trúc toàn diện từ mô hình kinh doanh, sản phẩm, thị trường cho đến việc liên kết, chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau nâng cao năng lực.

Có thể thấy, nếu không nhanh chóng tháo gỡ điểm nghẽn về vốn, công nghệ và cơ chế, nhà thầu Việt sẽ bỏ lỡ cơ hội ngay trên “sân nhà”. Nhưng nếu biết liên kết để tạo sức mạnh, chủ động học hỏi công nghệ mới và được Nhà nước đồng hành trong việc khơi thông vốn, hỗ trợ pháp lý, doanh nghiệp xây dựng Việt Nam không chỉ giữ vững thị phần trong nước mà còn có thể tiến xa hơn, ghi dấu trên bản đồ xây dựng thế giới.