Doanh nghiệp vẫn "ngại" phát triển nhà ở xã hội

Dù dành nhiều tâm huyết cho phát triển nhà ở xã hội và coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, nhiều doanh nghiệp lớn vẫn cho rằng, mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, nhưng họ vẫn phải đối mặt với không ít khó khăn khi tham gia vào thị trường nhà ở này.

Khi giá nhà ở thương mại liên tục tăng mạnh, nhà ở xã hội được xem như “chiếc phao cứu sinh” cuối cùng giúp người lao động có thu nhập thấp có cơ hội tiếp cận nhà ở. Tuy nhiên, do còn nhiều vướng mắc trong cơ chế phát triển nhà ở xã hội và khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, nhiều doanh nghiệp vẫn tỏ ra e ngại khi đầu tư vào phân khúc này.

Tại hội nghị phát triển nhà ở xã hội do Chính phủ chủ trì, đại diện Tổng công ty Đầu tư phát triển Nhà và Đô thị (HUD) đã nêu ra thủ tục hành chính là một trong những thách thức lớn nhất. Vì nhà ở xã hội được hưởng các ưu đãi đặc biệt từ Nhà nước, nên các thủ tục hành chính phức tạp được thiết lập nhằm ngăn chặn việc trục lợi chính sách.

Bên cạnh đó, nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án chưa được xử lý kịp thời do phải chờ sửa đổi luật, nghị định và thông tư, khiến tiến độ bị kéo dài.

HUD cũng cho biết phần lợi nhuận bù đắp từ 20% diện tích đất thương mại thường thấp hơn so với chi phí tiền sử dụng đất theo quy định, dẫn đến nhà đầu tư phải chịu tổn thất tài chính.

Ông Nguyễn Việt Cường, Chủ tịch Tập đoàn Phú Cường, ví von tình trạng này như “trên trải thảm, dưới rải đinh” do các bất cập trong thủ tục hành chính cùng tâm lý e ngại sai phạm, tránh trách nhiệm của cán bộ, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện dự án.

Điểm chung của các lãnh đạo doanh nghiệp lớn là mong muốn có nhiều chính sách và cơ chế linh hoạt, thủ tục được đơn giản hóa hoặc có thể tiến hành song song với việc triển khai dự án, nhằm giúp doanh nghiệp giảm bớt tâm lý “ngại” tham gia.

Ngoài vấn đề thủ tục, các chính sách ưu đãi dành cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội hiện vẫn chưa đủ hấp dẫn. Cụ thể, lợi nhuận tối đa cho dự án bán nhà ở xã hội không vượt quá 10% tổng chi phí đầu tư, trong khi đối với nhà ở xã hội cho thuê hoặc thuê mua, lợi nhuận không vượt quá 15%.

Hơn nữa, các ưu đãi như miễn tiền sử dụng đất hay giảm 50% thuế thực tế không được chủ đầu tư hưởng trực tiếp mà chủ yếu dành cho người dân, khiến hiệu quả hỗ trợ chưa thực sự rõ nét.

Về những khó khăn trong quá trình đầu tư nhà ở xã hội, ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, cho biết thủ tục thực hiện dự án nhà ở xã hội hiện phức tạp và nhiều hơn so với nhà ở thương mại.

Ngoài các thủ tục chung như phê duyệt quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu chọn nhà đầu tư, giao đất và cho thuê đất, dự án nhà ở xã hội còn phải thực hiện thêm nhiều thủ tục riêng biệt như xác nhận đối tượng được mua hoặc thuê nhà, thẩm định giá bán và giá cho thuê nhà ở xã hội. Những thủ tục bổ sung này làm kéo dài thời gian thực hiện dự án.

Ông Ngô Quang Phúc, Tổng Giám đốc Công ty CP Địa ốc Phú Đông, cũng nhận định rằng nhiều doanh nghiệp tư nhân sẵn sàng tham gia phát triển nhà ở xã hội nhưng khi tiếp cận các thủ tục, quy trình và quy định lại thấy rất phức tạp. Mặc dù có nhiều cơ chế hỗ trợ, song vẫn tồn tại các điều kiện ràng buộc như yêu cầu kinh nghiệm làm nhà ở xã hội, năng lực tài chính, giới hạn về giá bán, thời điểm thực hiện, đối tượng thụ hưởng, cũng như tiền sử dụng đất.

Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Kinh doanh Bất động sản Trần Anh Land, dự báo rằng các doanh nghiệp phát triển nhà ở xã hội trong năm nay sẽ gặp nhiều khó khăn lớn trong việc tìm quỹ đất, huy động vốn, cũng như ứng phó với biến động giá đất và các quy định pháp lý mới.

Tuy nhiên, nếu các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ được cải thiện và thủ tục hành chính được đơn giản hóa, doanh nghiệp vẫn có thể vượt qua những thử thách này, góp phần tích cực vào việc hoàn thành mục tiêu của Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Để tháo gỡ những trăn trở còn tồn tại, Hiệp hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) đề xuất, để khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư phát triển nhà ở xã hội, cần rút gọn quy trình chấp thuận đầu tư, đơn giản hóa thủ tục lựa chọn chủ đầu tư bằng cơ chế chỉ định thầu minh bạch, công khai.

Về nguồn vốn, cần xây dựng các quỹ phát triển nhà ở xã hội cấp trung ương và địa phương, sử dụng từ nguồn thu quỹ đất, ngân sách, đóng góp từ các doanh nghiệp, khu công nghiệp.

Các địa phương phải chủ động ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp với đặc thù nhu cầu thực tế: phát triển nhà cho thuê, đa dạng hóa mô hình, lựa chọn đúng nhóm đối tượng có nhu cầu thật. Và tăng cường thanh tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi trục lợi chính sách, nhũng nhiễu, gây khó dễ trong triển khai.

Về chính sách đầu ra, cần minh bạch và đơn giản hóa thủ tục xác định đối tượng thụ hưởng, chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm. Có chính sách hỗ trợ cho thuê – thuê mua đối với nhóm người lao động không đủ năng lực tài chính để mua nhà. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về nhà ở xã hội để đảm bảo công bằng, minh bạch và đồng bộ trong tiếp cận.